牙库甫阿不拉说课稿.docx

12«چۇنكى مەن -ئادەم»ناملىق دەرسنىڭ دەرسلىك دوكىلادى ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم كەسىپداشلار،مۇتەخەسىسلەر:مەن توقسۇن ناھىيلىك 1-ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىسى ياقۇپ مۇئەللىم بۇلىمەن،مېنىڭ بۈگۈنكى بۇ تەتقىقات پائالىيىتىدە دوكىلاد قىلماقچى بولغان تېمام،شائىر تاھىر تالىپنىڭ «چۇنكى مەن-ئادەم»ناملىق شېئىرىنى ئۆتۈش ئۈچۈن تەييارلانغان ئىككى سائەتلىك دەرسنىڭ،دەرستىن بۇرۇنقى دەرس دوكىلادى:مەن بۇ دەرس دوكىلادىمنى تۈۋەندىكى يەتتە باسقۇچ بۇيىچە ئوتتۇرغا قۇيماقچى1.ماتىريال ھەققىدە تەھلىل.2.ئوقۇتۇش نىشانى.3. ئوقۇتۇش ئوسولى.4. ئوقۇتۇش ۋاستىلىرى.5. ئوقۇتۇش جەريانى ۋە دەرس مۇلاھىزىسى.6. تاپشۇرۇق لاھىيلەش.7. دوسكا لاھىيىسى.１ماتىريال ھەققىدە تەھلىل.1.دەرسنىڭ ئورنى ۋە رولى:«چۇنكى مەن-ئادەم»ناملىق شېئىر ـ مەجبورىيەت مائارپ دەرسلىكى 8-يىللىقلار ئۈچۈن (2-قىسىم) «تىل-ئەدەبىيات»دەرسلىكىنىڭ «ھايات تەسىراتلىرى» بابىغا كىرگۈزۈلگەن لىرىك شېئىر.بۇ شېئىر -ئوقۇغۇچىلارغا ئادەملىك قىممىتىنى تېپىپ ۋە جارى قىلدۇرۇپ ياشاش،يۇرت-ۋەتەننى ،گۈزەللىكنى ،مۇھەببەتنى سۈيۈش،غورور،ئەقىدەبىلەن ئۆزىنىڭ ئىنسانىي ھوقوقىنى قوغداپ ياشاش تەربىيىسى بىرىشتە رولى ناھايىتى چوڭ بولغان دەرس بايلىقى ھىساپلىنىدۇ.2.ئوقۇتۇش نىشانى:شائىر بۇ شېئىردا بىر ئادەم ھەقىقىي ئادەمدەك ياشايمەن دەيدىكەن،ئۇ ئالدى بىلەن ئۆزىنى مۇكەممەل ئادەم قىلىشقا تىرىشىشى،ئۆزىنىڭ مەنىۋىي دۇنياسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈشى كىرەك،دېگەن ئىدىيىنى يەكۈنلىگەن.شۇ سەۋەبلىك تىل-ئەدەبىيات دەرسلىك ئۆلچىمى ۋە ئەسەرنىڭ تۈزۈلۈش مەزمون جەھەتتىكى ئالاھىدىلىكلىرىگە بىرلەشتۈرۈپ بىلىم ۋە ئىقتىدار،جەريان ۋە ئوسول،ھىسسىيات،پوزۇتسىيە،قىممەت قارىشى نىشانلىرىنى تۈۋەندىكىدەك لاھىيلىدىم.(1) بىلىم ۋە ئىقتىدار نىشانى:شائىر تاھىر تالىپنىڭ ھاياتى ۋە ئىجادىي پائالىيىتى ھەققىدە چۈشەنچە بېرىش.لىرىك شېئىر ۋە ئىنتىم لىرىكىسى،ئالتىلىك شېئىرلار ھەققىدە دەرسلىككە بىرلەشتۈرۈپ نەزىريىۋى ۋە ئەمىلى تەربىيە بېرىش.يۇقارقى نوقتىلارنى بېلىم ۋە ئىقتىدار نىشانى قىلىشىمدىكى سەۋەب : بۇ شېئىر ئىنتىم لىرىكىسى،ئالتىلىك شەكىلدە يېزىلغان،بۇ مەسىلىنى ئوقۇغۇچىلارغا بېلدۈرۈش مۇھىم نوقتا ھىساپلىنىدۇ،دەرس ئۆلچىمىدە تەلەپ قىلىنغان قۇراللىق خارەكتىر بۇ دەرسكە نىسپەتەن مۇشۇ نوقتىدا گەۋدىلىنىدۇ. (2) ئالتىلىك شېئىرلارنى باشقا شېئىرلاردىن پەرىقلەندۈرەلەيدىغان ئىقتىدار ھازىرلاش.لىرىك شېئىرلارنى دىكلىماتسىيە قىلىپ ئوقۇش جەھەتتە بىر بالداق ئىلگىرلەش ھاسىل قىلىش. (3)ھىسسىيات،پوزۇتسىيە،قىممەت قارىشى نىشانى:شائىرنىڭ شېئىردا ئىپادىلىگەن ھىسسىياتىغا بىرلەشتۈرۈپ،پۈتكۈل جەمىيەت مىقياسىدا ئادەملىرىمىزماددىي مەنپەئەتنى ئالدىنقى ئورۇنغا قۇيۇپ، ئادىمىيلىك كۈندىن-كۈنگە سۇسلىشىۋاتقان،ئەنئەنىۋى ئادىمىيلىك قىممەت قاراشلىرىمىز خىرىسقا دۈچ كېلىۋاتقان،ئەۋلادلارنىڭ ئادىمىيلىك خارەكتىر يىتىلدۈرۈشىدە تەربىيلەش مەسئوليىتى بولغان جەمىيەت ۋە ئائىلىلىرىمىز ئاجىزلىق قىلىپ، ئەۋلادلارنىڭ ئادىمىيلىك ساپاسىدا مەسىلە كۆرۈلىۋاتقان مۇشۇنداق شارائىتتا مۇشۇنداق بىر دەرس بايلىقى ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلارغا يۇرت-ۋەتەننى سۈيۈش،گۈزەللىكنى سۈيۈش،مۇھەببەتنى قەدىرلەش،ئىززەت-ئابرويىنى،ۋىجدان-غورورىنى قەدىرلەش،ئادالەتنى،ھەققانىيەتنى ياقلاش،خەلىقپەرۋەرلىك تەربىيىسى بېرىش،ھەقىقىي ئادىمىيلىك سۈپەت بىلەن ،ئەقىدە بىلەن ياشاش،ئۆزىنى ھەر ۋاقىت تاكاممۇللاشتۇرۇشقا ئىنتىلىش تەربىيىسى بېرىشنى ھىسسىيات،پوزۇتسىيە،قىممەت قارىشى نىشانى قىلدىم.ھىسسىيات،پوزۇتسىيە قىممەت قارىشى نىشانىنى مۇنداق بەلگىلىشىمدىكى سەۋەب: قۇراللىق خارەكتىر بىلەن گۇمانتارلىقنىڭ بىرلىكى ـــ تىل-ئەدەبىيات دەرىسىنىڭ ئاساسىي ئالاھىدىلىكى.ئۆتكەن بىر مەزگىلدىكى تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتۇشىمىزدا تىل-ئەدەبىياتنىڭ قۇراللىق خارەكتىرىغا ئەھمىيەت بېرىپ ئىدىيىۋىلىكىگە سەل قارايدىغان،ئىدىيىۋىلىككە ئەھمىيەت بېرىپ،قۇراللىق خارەكتىرىگە سەل قارايدىغان،قۇراللىق خارەكتىرى ۋە ئىدىيىۋىلىككە ئەھمىيەت بېرىپ گۇماننتارلىقىغا سەل قارايدىغان مەسىلىلەر ساقلاندى.مەن مۇشۇنداق بىر ھىسسىيات، پوزۇتسىيە،قىممەت قارىشى نىشانى ئارقىلىق مۇشۇ دەرستە ئىدىيىۋىلىككىمۇ ئەھمىيەت بېرىش،گۇمانتارلىققىمۇئەھمىيەت بېرىشنى ئىشقا ئاشۇرماقچى.مۇھىم نوقتا ؛1.ئوقۇغۇچىلارغا شېئىردا شائىرنىڭ قانداق ئىدىيىۋى ھېسسىياتى ئىپادىلەنگەنلىكىنى ئىگىللىتىش.2.ئوقۇغۇچىلارغا شېئىردا تەشەببۇس قىلىنغان ئادىمىيلىكنىڭ مەزمونىنى چۈشەندۈرۈش.يۇقارقى ئىككى نوقتىنى مۇھىم نوقتا قىلىشىمدىكى سەۋەب:دەرسلىك ئۆلچىمىدىكى دەرسنىڭ ئومومىي نىشانىدا: تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتۇشى جەريانىدا ئوقۇغۇچىلاردا ۋەتەنپەرۋەرلىك ھىسسىياتنى،سوتسىيالىستىك ئەخلاق-پەزىلەتنى يېتىلدۈرۈپ،ئاكتۇئال كىشىلىك پوزۇتسىيە ۋە توغرا قىممەت قارىشىنى پەيدىنپەي شەكىللەندۈرۈپ،مەدەنىيلىك سۈپىتى ۋە ئىستىتىك ھەۋىسىنى يۇقىرى كۈتۈرۈش دەپ كۆرسىتىلگەن.يۇقارقى ئىككى مەسىلىنى ھەل قىلىش ئارقىلىق مۇشۇ دەرستە يۇقارقى ئومومىي نىشانغا ئوقۇغۇچىلارنى يېتەكلىگىلى بۇلىدۇ.3 .شېئىردىكى تەكرارلاشنىڭ رولىنى بىلدۈرۈش.بۇ مەسىلىنى مۇھىم نوقتا قىلىشىمدىكى سەۋەب:تۆتىنچى ئۆگىنىش باسقۇچىدىكى يەنى 7-8-9-يىللىقلاردىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئوقۇش نىشانىدا ؛ئوقۇغۇچىلار تىكىسىتلەرنى پىششىق ئوقۇش جەريانىدا پىكىر يوللىرىنى ۋە ئاساسىي مەزمونىنى چۈشىنىش؛مۇھىم سۆز جۈملىلەرنىڭ كونكىرىت تىل شارائىتىدىكى مەنىسى ۋە رولىنى چۈشىنىش ۋە شۇ ئاساستا جانلىق ئىشلىتەلەيدىغان بۇلۇش.ئەسەردىكى مول ئىپادىلەش كۈچىگە تىلنى ھىس قىلالايدىغان بۇلۇش،ئەسەرنىڭ ئىدىيىۋى-ھىسسىيات خاھىشىغا مەدەنىيەت ئارقا كۆرۈنۈشىنى باغلاپ ئۆز باھاسىنى ئوتتۇرغا قۇيالايدىغان بۇلۇش دەپ بەلگىلەنگەن مەن يۇقارقى سۇئال ئارقىلىق مۇشۇ نىشاننى ئىشقا ئاشۇرۇشقا تىرىشىمەن.قىيىن نوقتا:شائىرنىڭ شېئىردا ئوتتۇرغا قۇيغان 。